آشنایی با ساز دهنی یا هارمونیکا

آشنایی با ساز دهنی یا هارمونیکا

سازدهنی یا هارمونیکا از سازهای کوچک و قابل حمل است و به همین دلیل محبوبیت بسیار زیادی هم دارد. صدای این ساز کوچک بسیار دلچسب و زیبا می باشد.اگر شما هم به این ساز علاقه دارید، ادامه این مطلب از وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام را بخوانید تا با ساز دهنی (هارمونیکا) ،نحوه تولید صدا و انواع آن آشنا شوید. ساز دهنی که در خانوادهٔ سازهای زبانه آزاد (Free Reed Instruments) قرار می‌گیرد، سازی سبک و قابل حمل است. تولید صوت در این نوع سازها نتیجه ارتعاش یک زبانه (Reed) از جنس فلز است که تنها یک سر آن به بدنه ساز متصل شده و انتهای دیگرش می‌تواند آزادانه حرکت کند. به ارتعاش درآمدن این زبانه‌ها در اثر عبور جریان هوا موجب تولید صدای ساز می‌شود. تاریخچه ساز دهنی این ساز تاریخچه کهنی دارد. اگر چه چینی‌های باستان نوعی سازدهنی با زبانه‌های چوبی داشته‌اند و موتسارت قطعه‌ای برای سازدهنی شیشه‌ای (یک ساز کاملاً متفاوت متشکّل از یک سِری قطعه شیشه‌های کوک شده) نوشت، ولی سازدهنی دیاتونیکی (Diatonic) که ما هم‌اکنون می‌شناسیم، در اوایل قرن نوزدهم، در آلمان ساخته شده‌است. این ساز به‌وسیله مهاجرین ترک‌کننده کشور آلمان، به ایالات متّحده و بریتانیای کبیر برده شد و در اواسط قرن نوزدهم، در سراسر جهان، نواخته می‌شده‌است. البته این ساز طی سال‌های متمادی دستخوش تغییرات زیادی شده است. ساز دهنی که در گذشته توسط هنرمندان آن زمان نواخته می‌شد بسیار متفاوت‌تر از ساز دهنی در عصر جدید بوده است. شنگ، ساز دهنی چوبی چینی در قرن هفدهم چینی‌ها برای ساخت ساز دهنی از چوب بامبو استفاده می‌کردند.آن‌ها نام این ساز را شنگ (sheng) می‌نامیدند که در آن زمان به یکی از پرطرفدارترین سازها تبدیل شده بود. بعدها در اوایل قرن هجدهم عده‌ای برای ساخت این ساز از فلز کمک گرفتند. با نتیجه گیری از این ساختار جدید دیگر کسی سازدهنی خود را از جنس بامبو نساخت. ساز امروزی در سال ۱۸۲۵ شخصی به نام ریتا اولین ساز دهنی مطابق با شکل امروزی را ساخت. این ساز دارای ۱۰ سوراخ صدا و ۲ صفحه برای تولید صدا در دم و بازدم بود. زمانی که هوا از طریق دهان آن‌ها در ساز به گردش درمی‌آمد، صدا تولید می‌شد. حدود ۴ سال پس از این اتفاق ؛ شخصی آلمانی به نام مسنر که صاحب شغل ساعت سازی بود شروع به تمرین با ساز دهنی نمود. او با این کار توانست سود مناسبی در کار خود به دست آورد و چنان تاثیری بر روی دیگر همکاران خود بگذارد که آن‌ها هم به ساز دهنی روی آورند. سازدهنی کروماتیک (Chromatic)، در سال ۱۹۱۸ اختراع شد و از آنجایی که شامل هر دوازده نیم‌پردهٔ گام کروماتیک می‌باشد، به نوازندگان می توانستند آهنگ کاملتری را با آن بنوازند . انواع ساز دهنی سازدهنی را به روش‌های مختلفی طبقه‌بندی می‌کنند اما اگر از سازدهنی‌های بیس (Bass) و کورد (Chord) صرف نظر کنیم، سازدهنی‌هایی را که بیشتر برای نواختن سولو (Solo) استفاده می‌شوند، می‌توان در یک طبقه‌بندی بسیار کلی به ۲ گروه اصلی تقسیم کرد: ۱ – سازدهنی‌های دو زبانه‌ای Doble Reed(ed) Harmonicas در این نوع سازدهنی ها هر سوراخ سازدهنی تنها با عمل دمش یا مکش به صدا در می آید و در هر سوراخ ۲ زبانه وجود دارد. به همین علت ، هر نتی که با عمل دم (Blow) یا بازدم (Draw) به صدا درمی آید ، حاصل ارتعاش همزمان ۲ زبانه است. ۲ – سازدهنی‌های تک زبانه‌ای Single Reed(ed) Harmonicas در سازدهنی های تک زبانه ای هر نتی که با عمل دم (Blow) یا بازدم (Draw) به صدا درمی آید ، تنها حاصل ارتعاش یک زبانه است. سازدهنی های دیاتونیک (Diatonic) و کروماتیک (Chromatic) در این گروه قرار می گیرند: سازدهنی دیاتونیک: نام دیگر این ساز، هارپ و یکی از پرطرفدارترین سازدهنی‌هاست. این نوع ساز دهنی در سبک‌های راک، کانتری، وسترن، بلوز و فولک کاربرد دارد. دارای ۱۰ سوراخ دو طرفه به صورت فوت و مکش به صدا در می‌آید. با ساز دهنی دیاتونیک می‌توانید نت‌های اصلی را بنوازید و اگر بخواهید با این ساز نت‌های دیگری را هم به صدا درآورید لازم است از حنجره و لب و زبان خود هم کمک بگیرید. سازدهنی کروماتیک: تمام نت‌های کروماتیک توسط این سازدهنی اجرا می‌شود. قسمت انتهایی این ساز یک کلید تعبیه شده که کارش این است که با فشردن آن هر نت در حالت فوت یا مکش را به صورت بالاتر بنوازد. کاربرد این ساز در سبک‌های موسیقی پاپ و کلاسیک است. سازدهنی ترمولو: ساده‌ترین و ابتدایی‌ترین نوع سازدهنی است. سازدهنی مدل ترمولو دارای ۲۴ سوراخ در دو ردیف است. معنی جمله این است که ساز دهنی ترمولو دارای ۲۴ نت است. نام این ساز دهنی بر اساس صدایی که تولید می‌کند انتخاب شده، ترمولو در زبان ایتالیایی به معنی لرزاندن است. سازدهنی کورد: این نوع سازدهنی هم یکی از مدل‌های پرطرفدار است که در سایزهای مختلف تولید می‌شود. این ساز در پس زمینه سازهای دیگر همراه می‌شود تا یک اثر موسیقی بی نظیر ایجاد کند. سازدهنی باس: این نوع سازدهنی تنها از طریق فوت و دمیدن به صدا در می‌آید. برای مکش تلاش بی‌فایده نکنید. این ساز هم مانند مدل کورد برای پس زمینه با سازهای دیگر به کار می‌رود. بهترین ساز دهنی برای یادگیری انتخاب بهترین سازدهنی برای شما ارتباط مستقیمی با هدف و سبک مدنظرتان دارد. بنابراین پیش از هر چیز لازم است مشخص کنید کدام نوع سازدهنی مناسب سبک موردعلاقه شماست. گوش دادن به آهنگ‌ها و سبک‌های مختلف به شما کمک می‌کند تا سبک مورد علاقه‌تان را به‌درستی شناسایی نمایید. چنانچه به سبک خاصی علاقه ندارید یا دچار تردید هستید، به سراغ سازدهنی کروماتیک بروید. این مدل هارمونیکا هم برای نوازندگی در سبک پاپ گزینه خوبی است و هم در ایران مورد استقبال نوازندگان مبتدی قرار گرفته است. مهمتر آن که برای کسانی که تمایل دارند مبانی نظری موسیقی را فرا بگیرند نیز خرید سازدهنی کروماتیک توصیه می‌شود چرا که این نوع سازدهنی، امکان نواختن تمام فواصل نیم پرده را در اختیار نوازنده قرار می‌دهد. اگر برای سرگرمی یا تفریح به دنبال یادگیری هارمونیکا هستید، سازدهنی ترمولو گزینه خوبی برای شماست. اما باید توجه داشته باشید مدل‌های پایین ترمولو ممکن است کیفیت صدای مطلوبی نداشته باشند. در ابتدا سازی گران نخرید نکته حائز اهمیت این است که برای خرید اولین سازدهنی خود به سراغ مدل‌های گران قیمت نروید، بلکه از بین هارمونیکاهای متوسط یا ارزان قیمت دست به انتخاب بزنید. سازدهنی سازی ظریف و حساس است و معمولا افراد مبتدی که به ظرافت‌های لازم جهت استفاده از آن آشنا نیستند، خیلی زود سازشان را خراب می‌کنند. پس اگر می‌خواهید هارمونیکا را تا سطح حرفه‌ای دنبال نمایید، از مدل‌های گران قیمت شروع نکنید، شما تا رسیدن به مهارت و تبحر کافی حداقل یک یا دو ساز را خراب خواهید کرد.