ریورب چیست؟
هنگامی که یک منبع صوت (مثلا حنجره‌ی ما) صدایی را در فضا پخش می‌کند، امواج صدا در جهت‌های مختلف حرکت می‌کنند و به دیواره‌های مرزی آن محیط برخورد می‌کنند و پس از چندین بار انعکاس، بازمی‌گردند؛ اما پس از بازگشت به شکل ترکیبی از انواع پیچیده برمی‌گردند که اندکی پس از شنیدن صدای اصلی، به گوش ما می‌رسند. از آنجایی که ذهن ما قادر به تشخیص مقدار فاصله‌ی بین صدای اصلی و انعکاس پیچیده‌اش نیست، ما هر دو صدا را به عنوان یک صدای پیوسته با هم می‌شنویم. به این صدای پیوسته، ریورب (Reverb) می‌گوییم.
ریورب در آهنگسازی چه اثری روی صدا دارد؟
این انعکاس پیوسته باعث می‌شود صدا دورتر به نظر برسد. ریورب از ابزارهای مهم در کنترل عمق صدا در میکس و مستر است. امروزه از ریورب در قالب نرم‌افزارهای دیجیتالی استفاده می‌کنند تا جلوه‌ی زیباتری به صداها ببخشند. مثل هنگامی که از ریورب روی صدای وکال استفاده می‌شود. با تنظیم ریورب می‌توانیم فضای بزرگی مثل یک سالن یا یک اتاق کوچک را برای شنونده شبیه‌سازی کنیم.
الِمان‌های کنترل ریورب در دنیای دیجیتال
در دنیای دیجیتال و نرم‌افزارها و پلاگین‌ها، کنترل روی ریورب راحت‌تر است. این که چه فضایی رو برای شنونده شبیه‌سازی کنیم، فاصله‌ی بین صدای اصلی و انعکاس‌هایش چقدر باشد، صدا چقدر وت (Wet) یا درای (Dry) باشد و … را با آپشن‌های پلاگین‌های ریورب، می‌توان به راحتی تنظیم کرد. پس بیایید با آن‌ها آشنا شویم.
پری دیلی چیست؟
پری دیلی (Pre-Delay) مقدار فاصله‌ی زمانی بین صدای اصلی و انعکاس اولیه است (انعکاس اولیه به یکی دو تا انعکاس اول صدا از دیواره‌ها قبل رسیدن به شنونده می‌گن). اتاق‌های بزرگ به صورت طبیعی پری‌دیلی بیشتری دارند؛ چرا که مدت زمان بیشتری طول می‌کشد تا صدا به دیواره‌ها برخورد کند.
دیکی تایم یعنی چه؟
دیکی تایم (Decay Time) کل بازه‌ی زمانی است که دنباله‌ی یک صدا باقی می‌ماند؛ مثلا وقتی که در یک راهروی خالی فریاد می‌زنیم، دنباله‌ی صدا مقدار زمان کوتاهی باقی می‌ماند که به آن دیکی تایم می‌گویند. فرض کنید دو اتاق داریم که مصالح به کار رفته در آن‌ها به یک شکل است. در این شرایط اتاقی که مساحت بیشتری دارد، دیکی تایم بیشتری هم دارد. از طرفی هم اتاق‌هایی که سقف و کف‌اشان از بتن یا چوب است نسبت به اتاق‌هایی که فرش یا اجسام جذب کننده‌ی دیگری دارند، دیکی تایم طولانی‌تری دارند.
دفیوژن یعنی چه؟
دفیوژن (Diffusion) پراکندگی و تراکم انعکاس صدا را مشخص می‌کند. ببینید، مقدار کم دفیوژن منجر به کاهش تراکم انعکاس می‌شود؛ این کار به ما اجازه می‌دهد تا انعکاس‌ها را به صورت فردی، دقیق‌تر و واضح‌تر بشنویم. مقدار زیاد دفیوژن هم تراکم انعکاس‌ها را بیشتر کرده و منجر به ایجاد صدایی خیس می‌شود. اگر بخواهیم از ریورب در آهنگ خود استفاده کنیم، مقدار دفیوژن را بیشتر درنظر می‌گیریم و اگر بخواهیم از ریورب به صورت مینیمال استفاده کنیم، مقدار دفیوژن را کمتر تنظیم می‌کنیم (البته تشخیص دفیوژن کم و زیاد نیاز به اسپیکرمانیتورینگ‌ها یا هدفون‌های خوب و همینطور گوش‌های قوی داره).
دمپینگ چیست؟
از دمپینگ (Damping) برای روشن یا تیره نشان دادن صدا استفاده می‌شود. صداهای با فرکانس بالا (High) روشن یا برایت و صداهای با فرکانس بم (Low)، تیره یا دارک هستند. دمپینگ در ریورب وظیفه‌ی جذب فرکانس‌های High را دارد. اما تنظیم دمپینگ به چه صورت است؟ مقدار کم دمپینگ باعث می‌شود فرکانس‌های High کمتر جذب شوند؛ یعنی بیشتر باقی بمانند و صدا روشن‌تر شود. مقدار زیاد دمپینگ هم باعث جذب بیشتر فرکانس‌های High می‌شود و بیشتر فرکانس‌های Low باقی بمانند؛ به این شکل هم صدا دارک‌تر می‌شود.
بالانس کردن تر و خشکی صدا Dry و Wet
اصلا به چه صدایی Dry یا خشک و به چه صدایی Wet یا خیس می‌گویند؟ در دنیای صدا و موسیقی به صدای اصلی خشک و به صدایی که پردازش روی آن انجام می‌شود، خیس می‌گویند. ریورب هم یک پردازش است؛ پس هرچه ریورب را بیشتر اعمال کنیم صدا را خیس‌تر می‌کنیم. این آپشن در بیشتر پلاگین‌ها موجود است. یک مثال بزنیم تا بیشتر آن را درک کنیم. مثلا هنگامی که می‌خواهیم روی صدای گیتار، ریورب را اعمال کنیم، ما یک صدای اصلی گیتار را داریم، و یک صدای ریورب شده؛ دقت کنید که ما این دو صدا را به صورت دو کانال جدا دراختیار داریم؛ درحالی که در دنیای آکوستیک نمی‌توانیم صدای سیگنال اصلی و صدای پردازش شده را به شکل جدا از هم گوش کنیم (این از مزایای دنیای دیجیتالیه). هنگامی که مقدار وِت بودن یک صدا را زیاد می‌کنیم، یعنی خروجی صدای ریورب شده را بیشتر کردیم؛ همینطور اگر مقدار دِرای بودن صدا را بیشتر کنیم، یعنی خروجی صدای اصلی را بیشتر کرده‌ایم.
انواع صداهای ریورب
هال ریورب (Hall Reverb)
هال ریورب از مشخصات منحصربه‌فرد سالن‌های بزرگ کنسرت موسیقی برگرفته شده؛ این سالن‌ها معمولا بزرگ هستند و آکوستیک تریتمنت در آن‌ها به خوبی رعایت شده و دیکی طولانی و مناسبی دارند.
روم ریورب (Room Reverb)
روم ریورب از مشخصات منحصربه‌فرد اتاق‌های کوچک مثل استودیوهای خانگی گرفته شده؛ این نوع ریورب دارای دیکی تایم کوتاه به همراه انعکاس‌های نزدیک است.
چمبر ریورب (Chamber Reverb)
این نوع ریورب از مشخصات فیزیکی چمبرها، یعنی راهروها و راه‌پله‌ها برگرفته شده؛ این مکان‌ها قابلیت انعکاس زیادی دارند و هنگامی که می‌خواهیم از ریورب بیشتری استفاده کنیم، مناسب هستند.
پلیت ریورب (Plate Reverb)
پلیت ریورب از ارتعاش صفحه‌ی فلزی ایجاد می‌شود. ریورب پلیت در دنیای آکوستیک از یک صفحه‌ی فلزی بزرگ ایجاد می‌شود. چند ترنزدیوسر (transducer انرژی حاصل از لرزش رو به آنالوگ تبدیل می‌کنه؛ مثلا میکروفن یک ترنزدیوسر حساب می‌شه)، یک درایور کوچک و حداقل یک میکروفون یا پیک‌آپ به صفحه فلزی متصل است. صدای خشک (سیگنال اصلی) از کارت صدا یا کنسول خارج شده و صفحه‌ی فلزی را به لرزه درمی‌آورد. میکروفون صدای ویبره‌ها را ضبط کرده و خروجی آن را برای استفاده در میکس و مستر می‌فرستد. هرچه صفحه‌ی فلزی بزرگ‌تر و ترنزدیوسرها دورتر باشند، زمان ریورب طولانی‌تر خواهد بود.
اسپرینگ ریورب (Spring Reverb)
اسپرینگ ریورب حاصل لرزش فنرهای کوچک است؛ مانند پلیت ریورب که از لرزش صفحه‌ای فلزی ایجاد می‌شود. سیگنال Dry وارد ترندیوزری می‌شود که به یک سمت فنر متصل است. سیگنال‌ها با عبور از فنر آن را به ارتعاش درمی‌آورند؛ و این لرزش‌ها توسط ترندیوزری که در سمت دیگر فنر است، گرفته می‌شوند. هرچه فنر بزرگ‌تر باشد، زمان ریورب طولانی‌تر خواهد بود. ریورب‌های هال (Hall)، روم (Room) و چمبر (Chamber) به علت فضای 3بُعدی که صدا می‌تواند در آن منعکس شود، یک کیفیت و حس 3بُعدی به آهنگمان اضافه می‌کنند؛ درحالی که ریورب‌های اسپرینگ (Spring) و پلیت (Plate) به علت لرزش مکانیکی صدا در فنر و صفحه فلزی، شخصیت 2بعدی ارائه می‌دهند.
چه زمانی از ریورب استفاده می‌کنیم؟
ریورب تقریبا در اکثر آهنگ‌های امروزی مورد استفاده قرار می‌گیرد. هنگامی که بخواهیم مقداری صدا را در بُعد عمق میکس و مسترینگ به عقب ببریم، ریورب یکی از ابزارهای اصلی به حساب می‌آید. ریورب علاوه بر عمق دادن به صدا طنینی زیبا در صدا ایجاد می‌کند. آهنگسازها و تنظیم‌کننده‌ها بیشتر از ریورب روی صدای خواننده استفاده می‌کنند. البته که استفاده از ریورب به سلیقه و سبک موسیقیِ ما برمی‌گردد. یکی از استفاده‌‌های معمول ریورب پر کردن فضای خالی بین لاین‌هاست. لاین‌های صداهای مختلف اگر کاملا خشک باشند، فضاهای خالی بین آن‌ها وجود خواهد داشت که با ریورب می‌توانیم یک یکپارچگی میان آن‌ها ایجاد کنیم و فضای خالی را پر کنیم.
ریورب در میکس و مسترینگ
یک نوع ریورب حتما برای هر المانی خوب نیست. مثلا یک ریوربی که برای وکال خوب عمل می‌کند، ممکن است اصلا برای درامز مناسب نباشد. یا شاید ریورب برای درام یک آهنگ خوب عمل کند؛ اما برای درام آهنگ دیگر مناسب نباشد! باید ریورب مناسب خود را پیدا کنیم.
3 نکته برای استفاده از ریورب در میکس
هنگامی که از ریورب برای عمق دادن به صدا استفاده می‌کنیم، باید به این نکته توجه کنیم که کنتراستِ بین خشک و خیس بودنِ الِمان‌های صداست که باعث نزدیک یا دور به‌نظر رسیدنِ می‌شود؛ نه افکتِ ریورب. اگر ریورب را در بیشترِ کانال‌های خود اعمال کنیم، حس و جزئیاتِ موسیقی را از دست می‌دهیم؛ درحالی که تعدادِ زیاد المان‌های خشک نیز باعث فلت شدن و خسته‌کننده شدنِ موسیقی می‌شود. اگر میکسِ شلوغی در آهنگ خود داریم، باید هنگام استفاده از ریورب محتاط عمل کنیم. استفاده‌ی بیش از حد از ریورب روی یک ساز (پردازش زیاد) درواقع بیشتر باعث مادی (Muddy) شدنِ میکس می‌شود تا عمق دادن به آن؛ پس بهتر است معمولا ریورب را در بازه‌ی 60-100 میلی‌ثانیه برای انعکاس اولیه اعمال کنیم (Early Reflection). زمانِ دیلی به ما این اجازه را می‌دهد تا اندازه‌ی فضا را حساب کنیم؛ و همینطور یک پارامتر اصلی برای عمق دادن به صدا به حساب می‌آید. در استفاده از ریورب، Short Reverb و Long Reverb داریم که هرکدام را باید درجای مناسب خود استفاده کنیم. اعمال ریوربِ کوتاه‌تر روی صدا باعث ایجاد احساس فضایی در اطراف آن صدا می‌شود. ریورب بلندتر نیز به ما کمک می‌کند تا صدا را دورتر به نظر برسانیم. درکل استفاده از ریورب کوتاه مثل Plate Riverb برای لاین‌هایی که می‌خواهیم نزدیک به نظر برسند مناسب است و همچنان آن احساسِ طبیعی بودن را حفظ می‌کند. سالن‌های بزرگ و Chamberها هم برای ایجاد احساس یک فاصله‌ی طولانی‌تر استفاده می‌شود.
