کمپرسور چیست؟
گذری کوتاه بر داینامیک رنج
یکی از کارهای مهمی که در میکس یک آهنگ انجام می‌دهیم، کنترل داینامیک رنج (Dynamic Range) است. داینامیک رنج به تفاوت صدا در بلندترین و کوتاه‌ترین نقطه‌ی صدا می‌گویند. مشخصا هنگام میکس می‌خواهیم صداها را به تعادل برسانیم؛ کنترل داینامیک هم یکی از اعمال مهم در به تعادل رساندن صداست. مثلا صدای وکال را در نظر بگیریم؛ خب بعضی از قسمت‌های وکال بلندتر و بعضی قسمت‌ها کوتاه‌تر است. برای کمتر کردن داینامیک رنج نیاز به ابزارهایی داریم که کمپرسور از اصلی‌ترینِ آن‌هاست. در دنیای دیجیتال اندازه‌‌ی دامنه‌ی صدا به نحوی دیگر محاسبه می‌شود. در نرم‌افزارهای میزبان بلندترین نقطه‌ی صدا صفر دسی‌بل است؛ یعنی دیگر صدایی از صفر دسی‌بل عبور نمی‌کند و به محض رسیدن به آن نقطه کلیپ می‌شود (صدا خراب می‌شه). بنابراین هر چه صدا به سمت منفی بی‌نهایت (∞-) میل کند، به سکوت نزدیک‌تر می‌شود.
کمپرسور چیست؟
همانطور که گفتیم، کمپرسور (Compressor) از ابزارهای اصلی کنترل داینامیک رنج است. کمپرسور المان‌هایی دارد که به ما اجازه می‌دهد تفاوت صداهای بلند و کوتاه را کم کنیم؛ یعنی صداهای کوتاه را تقویت می‌کند و صداهای بلند را تضعیف، تا صداهای موجود در آهنگ، به تعادل برسند. برای این‌که بتوانیم کار کمپرسور را درک کنیم، نیاز داریم تا با اصطلاح ترنزیِنت (Transient) آشنا شویم.
آشنایی با اصطلاح ترنزینت
ترنزینت (Transient) انرژی اولیه حاصل از یک موج صداست که در همان وهله‌ی اول اطلاعات زیادی از آن صدا را به مغز ما ارسال می‌کند. از آنجایی که ترنزینت یک موج صدا نسبت به بقیه‌ی موج انرژی بیشتری دارد، از کمپرسور استفاده می‌کنیم تا صدا را به تعادل برسانیم. به عنوان مثال صدای اسنیر درام را در نظر بگیرید. بلافاصله پس از ضربه‌ی اسنیر در ابتدا پیک صدا زیاد می‌شود و سپس کم‌کم آرام می‌شود. این پیک صدا که انرژی زیادی هم دارد، ترنزینت صدای اسنیر است. یک موج صدا با داینامیک قوی، ترنزینت‌های زیادی دارد و در ادامه‌ی آن ساستین می‌آید و کم‌کم، آرام می‌شود. ترنزینت و در ادامه ساستین آن باعث می‌شود موج صدا به شکل یک استخوان ماهی به نظر برسد.
اگر در طول یک آهنگ داینامیک خیلی زیاد باشد (Too Dynamic) یعنی فقط صدای ترنزینت بدون ساستین داشته باشیم، صدایی که می‌شنویم برای گوش‌هایمان لذت‌بخش نیست. در نقطه‌ی مقابل اگر آهنگ ما هیچ داینامیکی نداشته باشد، خیلی خسته‌کننده و کسل‌کننده خواهد بود. کمپرسور به ما کمک می‌کند تا نقاط مهم برای ترنزینت و ساستین مناسب را پیدا کرده و داینامیک متعادلی در آهنگ خود ایجاد کنیم.
یک تنظیم درست برای کمپرسور چگونه است؟
اولین نکته‌ای که هنگام اعمال کمپرسور باید به آن توجه کنیم این است “به صدا صدمه وارد نکنیم”. همین ترنزینت‌هایی که در قسمت بالا بیان کردیم، قرار است کاراکتر آن‌ها را حفظ کنیم؛ نه این‌که آن‌ها را از بین ببریم. موسیقی ما مسلما قرار است بالا پایین‌هایی داشته باشد تا برای شنونده یکنواخت نباشد؛ پس قرار نیست همه‌ی ترنزینت‌ها را از بین ببریم. پس بیایید از این به بعد هنگام کمپرس کردن این سوال‌‌هارو از خودمون بپرسیم: با کمپرس کردن می‌خواهم به چه چیزی برسم؟ قرار است اصلاح کنم؟ یا در زیبایی صدا تغییر ایجاد کنم؟ کدام قسمت‌های سیگنال‌های صدا ظاهرا صدای بلندی دارد؟ قرار است چه اتفاقی برای ترنزینت‌ها و داینامیک رنج آهنگم بیوفتد؟ آیا بدون نگاه به کمپرسور، می‌توانم بشنوم که کجا کاهش گین رخ می‌دهد؟ آیا بیش از حد کمپرس می‌کنم؟
آشنایی با پارامترهای کمپرسور
برای پاسخ به سوالات بالا بهتر است در ابتدا با پارامترهایی که تقریبا همه‌ی پلاگین های کمپرسور دارند، آشنا می‌شویم. البته کمپرسورها به صورت سخت‌افزاری از گذشته وجود داشته‌اند و این پارامترها برگرفته از دیوایس‌های آنالوگی کمپرسور بوده. کار کردن با پارامترهای کمپرسور مقداری نیاز به کار با اعداد و ارقام ریاضی دارد؛ ما سعی کردیم با مثال‌های ساده هر کدام را توضیح دهیم. برویم یک به یک آن‌ها را بیشتر بشناسیم.
ترشهولد
ترشهولد (Threshold) سطح سیگنالی که کمپرسور قرار است کار خود را از آن‌جا شروع کند، مشخص می‌کند. واحد اندازه‌گیری ترشهولد، دسی‌بل است؛ بنابراین از هر سطحی که شما در ترشهولد مشخص می‌کنید، سیگنال صداهایی که بیشتر از آن مقدار باشند، توسط کمپرسور فشرده می‌شوند. درواقع هنگامی که مقدار ترشهولد را تعیین می‌کنیم، داریم مشخص می‌کنیم که کدام قسمت از سیگنال‌های صدا قرار است کاهش پیدا کند و فشرده شود. یک مثال بزنیم: فرض کنیم یک صدای درام داریم که ترنزینت‌های آن به 2- دسی‌بل می‌رسد (یعنی فاصله‌ی زیادی تا کلیپ شدن، یعنی صفر دسی‌بل نمونده). برای جلوگیری از کلیپ شدن ترشهولد را روی عدد 6- تنظیم می‌کنیم. حال صداهایی که از 6- دسی‌بل عبور کنند، کمپرس می‌شوند و ما صدای درام خود را از کلیپ شدن نجات می‌دهیم. دقت کنید که عدد 2- بزرگ‌تر از 6- است؛ بنابراین در این مثال ترشهولد دامنه‌ی صداهایی که بیشتر از 6- باشند را کمپرس می‌کند.
خب مسلما اگر مقدار ترشهولد را کم درنظر بگیرید، کمپرسور نقاط بیشتری از صداهای موجود در آهنگ را کمپرس می‌کند. پس ترشهولد را با توجه به ترنزینت‌های موجود در آهنگ تنظیم می‌کنیم تا فقط نقاطی که صدای بلندی دارند کمپرس شوند. هنگام تنظیم ترشهولد به این موضوع دقت کنید که قرار است با کمپرسور چه کاری را انجام دهید؟ یا کدام قسمت‌های سیگنال بیشتر مشکل‌ساز می‌شود؟ آیا سیگنال‌های ترنزینت باعث می‌شود توجه‌ها نسبت به دیگر صداهای آهنگ پرت شود؟ تنظیم درست ترشهولد کاملا به نیازهای مربوط به هر آهنگ وابسته‌ست!
ریشیو
ریشیو (به معنای نسبت) مشخص می‌کند در صورت بالا رفتن سیگنال‌های صدا از مقدار ترشهولد مشخص شده، گین صدا با چه نسبتی کاهش پیدا کند. علت این که به آن Ratio می‌گویند این است که عمل کاهش گین صدا را نسبت به صدای پردازش نشده (یعنی صدای سیگنال اصلی که هنوز کمپرس نشده) اعمال می‌کند. هر چه صورت این نسبت عدد بزرگ‌تری باشد، فاکتور کاهش گین صدا هم بیشتر می‌شود. چگونه؟ مثلا اگر ریشیو 1به 1 (1:1) باشد، درواقع کمپرسی انجام نمی‌شود که ضعیف‌ترین حالت آن حساب می‌شود. از طرفی در شدید‌ترین حالت کمپرسور (که دیگه می‌شه لیمیتر) نسبت ریشیو، بی‌نهایت به یک (1:∞) است. تنظیم ریشیو بیشتر در بازه‌ی 1.5:1 تا 10:1 استفاده می‌شود مقدار کم ریشیو یک کمپرس ملایم ایجاد می‌کند که می‌توانیم در کل آهنگ خود اعمال کنیم. اما مقدار زیاد ریشیو یک کمپرس شدید در آهنگ ایجاد می‌کند. هنگام ست کردن مقدار ریشیو باید با دقت گوش کنیم تا نسبت ایده‌آل خود را پیدا کنیم. درحالی که کم‌کم مقدار ریشیو را زیاد می‌کنیم، باید دقت داشته باشیم که چه زمانی کاهش گین برایمان آشکار می‌شود و قبل از آن که تاثیر منفی روی سیگنال‌های صدا داشته باشد، دیگر مقدار آن را افزایش ندهیم. یک مثال برای درک عملکرد ریشیو می‌زنیم: فرض کنید همان صدای درام را داریم که ترنزینت‌های آن از 2- دسی‌بل عبور می‌کند و ما ترشهولد را روی 6- دسی‌بل تنظیم کردیم. (دقت کنید یعنی صدایی که هنوز کمپرس نشده به 2- دسی‌بل می‌رسه و 4 دسی‌بل از ترشهولدی که ست کردیم عبور کرده) اگر نسبت ریشیو را 2 به 1 درنظر بگیریم چه اتفاقی می‌افتد؟ از آن 4 دسی‌بلی که از ترشهولد عبور کرده، 2 دسی‌بل عبور می‌کند (یعنی نصفش) چرا؟ چون نسبت کاهش گین، یعنی ریشیو را 2:1 درنظر گرفتیم. اگر 4:1 درنظر می‌گرفتیم، از 4 دسی‌بلی که از ترشهولد عبور می‌کرد، دیگر فقط 1 دسی‌بل عبور می‌کند؛ یعنی با افزایش مقدار ریشیو، کاهش گین بیشتری رخ داده و کمپرسور 3 دسی‌بل بلندی صدا را کمپرس می‌کند.
اَتک و ریلیز
Attack و Release دو پارامتر از کنترل دامنه‌ی داینامیک هستند. اتک و ریلیز از مهم‌ترین تنظیمات کمپرسور برای رسیدن به صدایی طبیعی در آهنگ است. در قسمت‌های بالا گفتیم هنگامی که سیگنال صدا از مقدار ترشهولد تنظیم شده عبور می‌کند، کمپرسور گین صدا را کاهش می‌دهد. این که چه زمانی پس از عبور کردن صدا از ترشهولد کمپرسور شروع به کاهش صدا کند را با پارامتر اَتک تعیین می‌کنیم. ریلیز هم تعیین می‌کند چه زمانی پس از پایین آمدن صدا به زیر ترشهولد، دیگر کمپرسوری اعمال نشود. پس درواقع اَتک و ریلیز پارامترهای تعیین زمان شروع و پایان کمپرسور هستند.
اگر هنگام میکس زمان اَتک را کم درنظر بگیریم، صداهای ترنزینت به شدت کمپرس می‌شوند؛ خب به این شکل صدا غیر طبیعی به نظر می‌رسند. دقت کنید هنگامی که می‌گوییم زمان اَتک را کم در نظر بگیریم، مثلا 0.2 میلی‌ثانیه، خب مسلما اَتک بیشتر و شدیدتر اعمال می‌شود چون زمان آن را زودتر در نظر گرفتیم. از طرفی اگر زمان آن را بیشتر، مثلا 1 ثانیه درنظر بگیریم، کمپرسور دیرتر عمل می‌کند و درواقع کمپرسور ما آرام‌تر اعمال می‌شود.
اگر زمان ریلیز را کم در نظر بگیریم صدا خیلی پمپی (فشرده) می‌شود و باز هم غیرطبیعی به نظر می‌رسد. در این مورد هم مانند اتک اگر مقدار ریلیز را کم در نظر بگیریم، کمپرسور سریع‌تر آزاد می‌شود و اگر مقدار آن را بیشتر در نظر بگیریم، کمپرسور به آرامی آزاد می‌شود.
4 نکته برای اعمال کمپرسور در میکس
1- باید مطمئن باشیم کدام قسمت‌های صدا قرار است داینامیک آهنگ را نشان دهد و زمان اتک و ریلیز را طوری تنظیم کنیم تا به هدفمان برسیم. درکل یک کمپرس خوب هنگامی رخ می‌دهد که ما برای پردازش صداهای خود برنامه داشته باشیم. 2- معمولا برای افرادی که تازه با کمپرسورها آشنا شدند، شنیدن تغییر در سیگنال صدا بعد از کمپرس‌شدن، کمی سخت است. سعی کنید برای این منظور تک‌تک المان‌ها را شدیدا زیاد و کم کنید تا تاثیر هر کدام روی صدا را بهتر درک کنید. پس از تمرین و درک درست، عدد المان‌ها را به عدد منطقی و مناسب تغییر دهید. 3- استفاده از کمپرسور روی تک‌تک لاین‌ها یک امر ضروری نیست. همانطور که اشاره کردیم، بهتر است قبل از استفاده از کمپرسور هدف خود را بررسی کنید. آیا بعضی از نقاط صدا در قسمتی از آهنگ خیلی بلند است؟ باعث بیرون زدن لاین از کل آهنگ می‌شود؟ یا قسمتی از لاین در بخشی از آهنگ خیلی کم شنیده می‌شود؟ یا اصلا هدفتان پانچی کردن و اضافه کردن انرژی بیشتر به کیک و اسنیر و … است. 4- برای کاربردهای مختلف تنظیمات مناسب را انتخاب کنید. مثلا اگر در حال میکس وکال در سبک رپ و هیپ‌هاپ هستید، احتمالا نیاز دارید که ریلیز کمپرسور را سریع کنید. چرا که کلمات در این سبک‌ها بلافاصله پشت‌هم بیان می‌شوند. پس بعد از این که قسمت بلند صدا کمپرس شد و به ناحیه امن برگشت، حالا وقت آن است که ریلیز سریع برگردد تا کلمه بعدی تحت تاثیر کمپرسور قرار نگیرد و صدایش (در صورت پایین‌تر بودن از ترشهلد) کم نشود.
