7 قدم برای انجام آکوستیک تریتمنت در استودیو خانگی
قدم اول: انعکاس اولیه را از بین ببریم
اگر بخواهیم فقط یک کار را برای آکوستیک تریتمنت استودیو خانگی خود انجام دهیم، مشخصا به سراغ مهم‌ترین آن‌ها خواهیم‌رفت؛ یعنی از بین بردن انعکاس اولیه در نقاطی که اولین بازتاب صدا را دارند. برای ایجاد یک فضای مناسب برای گوش‌دادن، نیاز است که ابتدا به درمان نقاط نزدیک به میز کار خود بپردازیم. زیرا انعکاس اولیه اگر با صدایی که مستقیم از اسپیکر می‌آید ترکیب شود، منجر به کامب‌فیلتر می‌شود.
کامب فیلتر(Comb Filtering) نیز به صدا رنگ می دهد و همینطور باعث می شود نتوانیم جزئیات آهنگ را آنطور که باید، بشنویم. پس حتما باید انعکاس اولیه را از بین ببریم. چگونه؟ با استفاده از جذب کننده‌ها در نقاطی که اولین انعکاس صدا را دارند. بیبینید، در بهترین حالت می توانیم برای خود RFZ یا (Reflection Free Zone) ایجاد کنیم.
RFZ درواقع به جایی می گویند که ما انعکاس اولیه را نمی شنویم. هنگامی که در این منطقه هستیم، صدا را مستقیم از اسپیکر بدون انعکاس از اجسام اطراف می شنویم؛ اما همان طور که گفتم، این در بهترین حالت است. می توانیم برای شروع دیوارهای کناری و سقف بالای میز کار خود را به پنل‌های جذب کننده مجهز کنیم. برای اینکه راحت بتونیم قسمت‌هایی از دیوار که انعکاس اولیه دارند رو پیدا کنیم یک تکنیک خوب به اسم “تکنیک آینه” داریم که خیلی هم راحته!
قدم دوم: از تکنیک آینه استفاده کنیم
لوازم مورد نیاز Mirror Technique: یک دستیار، یک آینه و یک مداد.
- ابتدا روی صندلی خود مقابل میز کارمان می‌نشینیم (همان سوئیت اسپات)
- از دستیار خود می‌خواهیم که آینه را روی دیوارهای چپ و راست ما (هم ارتفاع با اسپیکر) آرام به حرکت درآورد؛ تا جایی که ما اسپیکر را از آینه ببینیم.
- آن نقطه‌ای که ما اسپیکر را از آینه دیدیم، علامت می‌زنیم(یعنی انعکاس اولیه داره اونجا)
- مثلا اگر برای دیوار سمت راست خود این کار را انجام دادیم برای دیوار سمت چپ نیز می‌توانیم روبه‌روی همان نقطه علامت بزنیم(قرینه می‌شه دیگه).
- از دستیار خود می‌خواهیم این بار آینه را روی سقف بالای میز کارمان نگه دارد و باز هم نقطه‌ای که اسپیکر را از آینه دیدیم، علامت می‌زنیم.
- اگر برای دیوار پشت میز کار خود هم می‌خواهیم این کار را انجام دهیم در همان جایی که نشستیم، این بار برمی‌گردیم و از دستیار خود می‌خواهیم آینه را روی دیوار پشت میز کار به حرکت درآورد و دوباره همان مراحل(دیگه باید دستتون اومده باشه).
- حال پنل‌های جذب‌کننده‌ی خود را برداشته و آن قسمت‌های علامت خورده را کاور می‌کنیم(لازم نیس حالا کل اون ناحیه‌هارو کاور کنیم، یه قسمتی از اون ناحیه هم بپوشونیم خیلی تغییر ایجاد می‌شه).
قدم سوم: شناسایی فرکانس‌های بم و استفاده از بِیس تِرَپ
از مشکلات بزرگ و مهم اتاق‌های کوچک که مجهز به آکوستیک‌تریتمنت نیستند، مشکل صدای بِیس و درواقع، فرکانس بَم است. مشکل هنگامی بزرگ‌تر می‌شود که این امواجِ صدای بم، روی هم انباشته‌شده و در اتاق پخش می‌شوند. این انباشتِ صدای بِیس به مودهای اتاق (Room Modes)، محل جایگذاری اسپیکر یا هر دیستورشنی که منجر به ماندن امواج صدای بِیس در اتاق می‌شود، برمی‌گردد. حالا مشکلی که ایجاد می‌کند چیست؟
- فضای آکوستیک اتاق را به هم می‌ریزد
- پاسخ فرکانسی ناهموار دارد
- دیکِی‌تایم در فرکانس بم، طولانی‌تر می‌شود
چگونه هنگام تنظیم، میکس و مسترینگ متوجه آسیب‌رساندن حجم زیاد امواج بِیس شویم؟
خب اگر دامنه‌ی بیس ما صدای آنبالانس (unbalanced) یا مادی (muddy)، یعنی درواقع صدای بیس نابرابر و کِدِری داشته‌باشد، یکی از نشانه‌های تشخیص است. نشانه‌ی دیگر نیز هنگامی است که اتاق ما آکوستیک‌تریتمنت مناسب ندارد🤷🏻♂️، حتی اگر فکر می‌کنیم که مشکلی وجود ندارد و همه چیز روبه‌راه است، این هیولای بیس همیشه در اتاق حاضر است. باید این هیولا را از بین ببریم. چطور؟ دو کار را باید انجام دهیم: یک این که سیستم اسپیکر مانیتورینگ خود را در جای مناسب قراردهیم و کار دوم استفاده از جذب‌کننده‌ی صدای بِیس در اتاق یا همان بِیس‌ترپ است.
قدم چهارم: قرار دادن میز کار در محل مناسب
قبل از اینکه اسپیکرها را جایگذاری کنیم، بیایید برای شروع، محل میز کار خود را برای پروژه‌های‌مان مثل تنظیم، آهنگسازی یا میکس و مسترینگ انتخاب کنیم. ابتدا میز خود را روبه‌روی دیوار با طول کوتاه‌تر قراردهیم، چرا که باعث ایجاد بازه‌ی فرکانسی بَمِ گسترده‌تری می‌شود. همینطور باعث می‌شود بین دیوار پشت سرِ ما تا گوشهایمان بیشترین فاصله ممکن ایجاد شود. اگر دیوارِ پشتِ سرِ ما قابلیت انعکاس داشته‌باشد باید حداقل ۳ متر (۱۰فیت) از گوشهایمان فاصله داشته‌باشد؛ در غیر این صورت دیوار نیاز به آکوستیک‌تریتمنت دارد.
راهنمای ۳۸% فاصله
ابتدا بگویم که این یک قانون نیست، بلکه یک راهنما از افراد باتجربه در این زمینه است. ۳۸% یا ۱/۳ طول اتاق خود را محاسبه می‌کنیم و سیستم اسپیکر مانیتورینگ خود را در فاصله‌ی ۳۸% از دیوار موردنظر قرار می‌دهیم. به عنوان یک گزینه‌ی جایگزین می‌توان اسپیکرها را در فاصله‌ی ۳۸% از دیوار پشتی نیز قرار داد؛ اما بهتر است به دیوار روبه‌رو نزدیک‌تر باشیم، چرا که انعکاس صدای بِیس در عقبِ اتاق شدیدتر خواهدبود.
قدم پنجم: قرار دادن اسپیکر مانیتورینگ در محل مناسب
حالا که فاصله‌ی اسپیکر را از دیوار مشخص کردیم، سراغ جایگذاری درست اسپیکرها می‌رویم. بهترین حالت جایگذاری اسپیکرها، ایجاد یک مثلث متساوی‌الاضلاع، بین ۲ اسپیکر و سرِ ما است. به این حالت سوئیت اسپات (Sweet Spot) همانطور که احتمالا می‌دانید در مثلث متساوی‌الاضلاع، هر ۳ زاویه‌ی آن ۶۰ درجه می‌باشد. پس به این نکته نیز هنگامِ جایگذاریِ اسپیکرها توجه کنید. اگر می‌خواهیم بببینیم که اسپیکرها را در جای مناسبی قرار دادیم، باید بدانیم که از نقطه‌ای که مشخص کردیم(جایی که میشینیم) فقط باید قسمت بافل اسپیکرها را ببینیم، نه کناره‌ی کابینت آن‌ها.
ارتفاع اسپیکرها چطور؟ این ارتفاع حداقل باید ۱۲۰ سانتی‌متر از کف اتاق باشد.
قدم ششم: قرار دادن بیس ترپ ها
به نظر شما محل مناسب قرار دادن بیست ترپ‌ها کجاست؟ پاسخ کوتاه آن گوشه‌ها است. اما کدام گوشه‌ها؟ ابتدا این نکته را بگویم که قرار نیست واقعا صدای بِیس را به دام بیندازیم؛ چرا که در این ناحیه فرکانسی، امواج بلندتر و طولانی‌تر از آن هستند که به راحتی به دام بیوفتند. اما! اما می‌توانیم با تبدیل انرژی این امواج به گرما، از انباشته‌شدن امواج بِیس در اتاق جلوگیری کنیم.
اتاق‌های معمولی پاسخ فرکانسی نابرابری دارند. ممکن است متوجه آن نشویم یا به آن اهمیت ندهیم اما در هر صورت این مشکل وجود دارد. حتی اگر پرهزینه‌ترین اسپیکر مانیتورینگ را داشته‌باشیم، باز هم نیاز به درمان امواج بِیس دارم. متاسفانه نمی‌توانیم فقط فُم‌های آکوستیکی را برداریم و روی دیوار قراردهیم و بگوییم خب تمام شد، مشکل را حل کردیم! بلکه نیاز به بررسی بیشتری داریم.
چون همان طور که قبلا گفتیم، امواج بیس قوی تر و طولانی تر هستند و همین طور مدت زمان بیشتری باقی می مانند. دقیقا در یک لحظه قبل از برخورد با دیوار، امواج بِیس دارای بیشترین سرعت هستند؛ اما بلافاصله بعد از برخورد سرعت امواج صفر می شود و فشار صدا به حداکثر میزان خود می رسد.
ویژگی برخی از فم های آکوستیکی جذب کننده
جذب‌کننده‌های امواج بِیس هم می‌توانند برای مولفه‌ی سرعت امواج و هم برای مولفه‌ی فشار صدا، یا حتی برای هر دوی آن‌ها عمل کنند. جذب‌کننده‌های تشدید صدا (Resonant absorbers)، بیشترین جذب صدا را دارند و موثر برای مولفه‌ی فشارِ امواجِ بِیس است که در قسمت‌های مرزی اتاق مانند سقف ودیوارها قرارمی‌گیرد. جذب‌کننده‌های پوروس (porous absorbers) برای مولفه‌ی سرعت امواج بِیس مورداستفاده قرارمی‌گیرند. این جذب‌کننده‌ها ازموادی مانند پشم‌شیشه، فایبرگلاس وموادی که برای ساخت فُم استودیویی استفاده می‌شوند، ساخته‌می‌شوند. همچنین از نیروی اصطحکاک برای تبدیل نیروی جنبشیِ امواج به گرما استفاده می‌کنند. طبیعتا بیشترین کارایی برای جذب امواج با سرعت زیاد را دارند.
درفاصله‌ی ۱/۴ طول موج از دیوار، سرعت امواج به حداکثر خود می‌رسد و فشار امواج صفر است. از طرفی می‌دانیم که فشار امواج صدا در دیوار به حداکثر خود می‌رسد. این یعنی چه؟ یعنی جذب‌کننده‌های پوروس که برای مولفه‌ی سرعت امواج صدا به کار می‌روند، روی دیوارها موثر عمل نمی‌کنند، مگر اینکه به اندازه‌ی کافی ضخیم باشند یا در فاصله‌ی مناسب از دیوار قرار گرفته‌باشند.
گوشه‌هایی که باید بِیس ترپ را قرار دهیم
خب وقتی می‌گوییم گوشه منظورمان کدام گوشه‌ها است؟ ببینید به‌طور کلی در اتاقی که به شکل مکعب مستطیل است ما ۱۲ گوشه داریم که ۲ دیوار را به هم وصل می‌کند و ۸ گوشه که ۳ دیوار را به هم وصل می‌کند. ما با گوشه‌هایی که دیوار را به دیوار وصل می‌کند، یعنی شماره‌های ۱، ۲، ۳ و ۴ شروع می‌کنیم.
با قراردادن بِیس ترپ‌ها از سقف تا کف این گوشه‌ها (power corner) می‌توانیم سه‌کنج‌های C ،B ،A و D را هم کاور کنیم. تمام مودهای اتاق در این گوشه‌ها جمع می‌شوند؛ بنابراین می‌توانیم با قراردادن بِیس‌ترپ‌ها در این گوشه‌ها، مقدار زیادی از مشکل را حل کنیم؛ به شرط اینکه بِیس‌ترپ‌های ما بتوانند فرکانس موردِ نیاز را جذب کنند. مهم‌ترین بازه‌ی فرکانسی بَم در موسیقی ۶۰ تا ۳۰۰ هرتز می‌باشد.
ضمن اینکه می‌توانیم از میکروفون میژرمنت (Measerment) به همراه یک نرم‌افزار استفاده کنیم و به این شکل نقاط بحرانی اتاق را پیدا کنیم.
در تصویر بالاما بیس تِرپ‌ها رادر گوشه‌های 1 و2 قرار دادیم. همین کار را برای گوشه‌های 3 و4 هم انجام می‌دهیم؛ تا بتوانیم به خوبی جلوی جمع شدن امواج بِیس را بگیریم. جذب‌کننده‌های پوروس همانطور که گفتیم، برای جذب صدای بِیس استفاده نمی‌شود و هنگامیکه از این جذب‌کننده‌ها استفاده می‌کنیم، فرکانس‌های میدرنج و توییتر را هم جذب می‌کنند. اگر می‌خواهیم اتاقمان را زنده وشاداب نگه داریم، می‌توانیم از جذب‌کننده‌های مخصوص بِیس استفاده کنیم که صدای بِیس را جذب می‌کند و صدای میدرنج و ووفر را منعکس می‌کند. در این جذب‌کننده‌ها از موادی که قابلیت انعکاس دارند، مانند چوب استفاده شده‌است.
چرا نباید از پنل های آکوستیکی جذب‌کننده زیادی استفاده کنیم؟
ایده‌آل یک اتاق آکوستیک این است که با استفاده از جذب‌کننده‌ها انعکاس را از بین ببریم تا صدای خالص را از اسپیکرها بشنویم. انگار که اصلا دیوار یا سقفی وجود ندارد. خب این کار شدنی است؟ بله. اما درست است؟ خیر! ببینید، استفاده از جذب‌کننده‌ها آنقدر هم خوب نیست؛ چرا که به راحتی جلوی انعکاس صدا در بازه‌ی فرکانسی بالا (میدرنج و توییتر) را می‌گیرند؛ درواقع در بازه‌ی فرکانسی بالا امواج صدا کوتاه‌تر هستند و زود‌تر از بین می‌روند و اگر از جذب‌کننده‌های زیادی استفاده کنیم، انعکاس این امواج را از بین می‌بریم.
اما جلوگیری از انعکاس و کاهش دیکِی تایم در فرکانس‌های پایین (بم) ، کاری بس دشوار است. از طرفی، اگر با استفاده از جذب‌کننده‌ها جلوی انعکاس در بازه‌ی فرکانسی بالا را بگیریم ولی به اندازه‌ی کافی از بِیس ترپ استفاده نکنیم تا امواج بیس را جذب کنند، واقعا صدای بدی ایجاد می‌شود!
در قسمت بعدی می‌رویم که یک فکری به حال این مشکل کنیم.
قدم هفتم: فضاسازی با استفاده از پنل های آکوستیکی انتشاردهنده
با انتشاردهنده‌ها می‌توانیم بدون جذب امواج، از انعکاس صدا استفاده کنیم و فضای اتاق را با این کار زنده و شاداب نگه داریم. انتشاردهنده‌ها همچنین کیفیت بهتری را برای آکوستیکِ اتاق ما فراهم می‌کنند. استودیوهای ضبطِ حرفه‌ای در قسمت دیوار پشت میز کار(همون دیواری که قرار بود ۲/۳ از میز فاصله داشته‌باشه) از جذب‌کننده‌ها استفاده می‌کنند؛ اما خیلی‌ها هستند که روی این جذب‌کننده‌ها از یک لایه انتشاردهنده استفاده می‌کنند تا با پخش امواج صدا با فرکانس بالا در اتاق، فضایی زنده و شاداب‌تر ایجاد کنند.
به این شکل هم می‌توانیم امواج بِیس را جذب کنیم، هم بدون از بین‌بردن امواج صدا در فرکانس بالا، آن‌ها را در اتاق پخش کنیم تا در فضای زنده‌تری به پروژه‌های آهنگسازی و میکس و مسترینگ خود بپردازیم. همینطور می‌توانیم دیکِی تایم را کاهش دهیم. در اتاق‌های های-فای (استودیوهای حرفه‌ای) از انتشاردهنده‌ها، هم در قسمت دیوار پشتی و هم دیوار جلویی استفاده می‌شود و این احساس را به وجود می‌آورد که انگار در اتاق بزرگ‌تری در حال گوش دادن هستیم.
فضای شادابی اتاق من تا چه حد باید باشد؟
در اتاق‌های آکوستیک، دیکی تایم معمولا بین ۰٫۲ و ۰٫۵ ثانیه در بازه‌ی ۲۵۰ تا ۴k هرتز است؛ اما اگر اتاق ما کوچک‌تر است(اتاق خواب مثلا) دیکِی تایم باید ۰٫۱ تا ۰٫۳ ثانیه باشد. درواقع هرچه اتاق کوچک‌تر باشد، دیکِی تایم نیز باید کمتر باشد. البته دیکِی تایم به نوع موسیقی‌ای که کار می‌کنیم نیز بستگی دارد؛ مثلا اگر موسیقی کلاسیک گوش می‌کنیم، باید شادابی بیشتری برای اتاق در نظر بگیریم با دیکی تایم بین ۰٫۴ تا ۰٫۵ ثانیه. اما اگر مولتی ترک کار می‌کنیم یا موسیقی الکترونیک، دیکی تایم حدود ۰٫۲ تا ۰٫۳ مناسب است.
چه مقدار از دیوار و سقف اتاق را با پنل‌های آکوستیکی کاور کنیم؟
معمولا بهتر است ۲۰ تا ۲۲ درصد دیوارها و همینطور سقف بالای میز کار خود را کاور کنیم. کاور کردن شامل استفاده از جذب‌کننده ها، بیس ترپ ها و انتشاردهنده ها می شود. همان طور که گفتم می‌توانیم از میکروفون های میژرمنت به همراه نرم‌افزارهای مخصوص خود استفاده کنیم تا دقیق‌تر مشکلات اتاق خود را بررسی کنیم و به درمان آن بپردازیم.
جمع بندی
همانطور که گفتیم، مهم‌ترین کار در آکوستیک تریتمنت، از بین بردن انعکاس اولیه در قسمت دیوار و سقف نزدیک به میز کارمان، با استفاده از جذب‌کننده‌ها است. برای از بین بردن فرکانس‌های بم نیز باید هم میز خود و هم اسپیکرها را در مکانی مناسب قرار دهیم (میز که قرار بود ۱/۳ طول اتاق از دیوار روبه‌رو فاصله داشته‌باشه و اسپیکرها هم به شکل🔻).
سپس به سراغ قرار دادن بیس‌ترپ‌ها در پاور کرنرها (سقف تا کف گوشه‌ها) می‌رویم. برای جذب امواج بیس در دیوار و سقف‌ها (از اونجایی که امواج بیس طولانی و بلند هستند و طول می‌کشه از بین برند) باید پنل‌های جذب‌کننده ضخامت بیشتری داشته‌باشند تا امواج بیس را گرفته و به گرما تبدیل کنند؛ اما به این شکل، این جذب‌کننده‌ها امواج با فرکانس بالا (میدرنج و توییتر) را از بین می‌برند. پس، از یک لایه انتشاردهنده روی جذب‌کننده‌ها استفاده می‌کنیم تا امواج با فرکانس بالا را در اتاق پخش کنند و فضای زنده و شادابی در اتاق ایجاد شود.
بعد از انجام آکوستیک تریتمنت قرار است چه صدایی بشنویم؟
جایگذاری درست اسپیکرها و انجام آکوستیک تریتمنت سطح تجربه‌ی ما را در گوش دادن بسیار بالا می برد. کنترل انعکاس اولیه به ما صدایی شفاف می دهد و می توانیم با تمرکز، جزئیات بیشتری از موسیقی را گوش کنیم. انتخاب هوشمندانه‌ی موقعیت میز کار، اسپیکر و جذب‌کننده های صدای بِیس باعث ایجاد صدایی تمیزتر به خصوص در فرکانس های بم می‌شود.
آکوستیک‌تریتمنت مناسب در اتاق این اجازه را به ما می‌دهد تا از لحاظ احساسی با موسیقی ارتباط برقرار کنیم و در دنیای میکسینگ و مسترینگ غرق شویم. همینطور تجربه‌ی جدیدی از عمق و شفافیت موسیقی همراه با جزئیات در تمام داینامیک رنج موسیقی خود به‌دست خواهیم‌آورد.
اگر شنونده‌ی خوبی از لحاظ موسیقیایی باشیم، بالاخره صدای خالصانه‌ی اسپیکرها را خواهیم‌شنید. می‌توانیم چشمان خود را ببندیم و وارد عمق موسیقی شویم، انگار که موزیسین‌های محبوبمان در اتاق هستند و زنده برای ما اجرا می‌کنند.
