موسیقی در دوران زندیه
موسیقی در دوران زندیه ویژگی‌هایی براساس توجه پادشاهان داشته است. هنگامی از موسيقي دوره زنديه سخن می‌گوييم، جهت گفته ما به سوی مكتب تاريخي موسيقي شيراز است و آنگاه از موسيقي قاجار سخن به ميان می‌آيد منظورمان گسترش موسيقي دستگاهي ايران است. شيراز در دوره زنديه، با موقعيت جغرافيايي خاص خود و ديوار شهر و فرهنگ ويژه و محله مخصوصي كه كريم‌خان به نام «خيل» براي خوش گذراني و مطربان ساخته بود و سپس با گسترش موسيقي در ميان خانواده يهوديان مشخصات مكتبي خود را برجسته می‌سازد. موسیقی در ایران قدمت بسیاری دارد اولين بار از سوي رستم الحكما به عنوان مغني باشي و مطرب باشي‌هاي دوره زنديه اشاره مي‌شود. چند موضوع را كه در رابطه با ميراث موسيقايي دوره زنديه مي‌توان برجسته كرد؛ مهم‌ترين آن‌ها مربوط به اجراهاي موسيقي در محله «خيل» و تشويق و ترغيب كريم‌خان از نوازندگان و خوانندگان و ديگر نقش اقليت‌هاي مذهبي در موسيقي در اين دوران است. بررسي تاريخي ميراث موسيقي دوره زند و نقش آن بر موسيقي دوره قاجار و رديابي تأثير آن بر موسيقي دستگاه از مهم‌ترين مباحث تاريخ موسيقي ايران است. موسیقی را می‌توان روح دوران دانست بااينكه دوران كوتاه حكومت كريم خان در شيراز (به مدت حدود ۵۲ سال) زماني چندان طولاني نبوده، اما آثار و ميراث چشم‌گير مكتب موسيقي اين شهر از رونق به سزايي حكايت مي‌كند. بررسي اجمالي ميراث موسيقايي دوران زند را می‌توان در سه مبحث كلي دامن زد: الف) نقش مطرب‌‌ها در شهر شيراز چگونه بوده و دنباله آن در اوايل دوره قاجار به كجا مي‌انجامد و ديگر اين كه، ب) حاصل برداشت‌هاي فني از مواد اجرايي موسيقي شيراز كه در محتواي نوشته‌هاي فرصت الدوله ديده مي‌شود، تا چه اندازه اهميت ميراث اين موسيقي را آشكار مي‌سازد. ج) نكته ديگر اين كه، سلسله بازماندگان اين مكتب موسيقايي، كه در چهره افرادي مانند ميرزا غلامرضا شيرازي و ميرزاصادق‌خان و رحيم قانوني و اسماعيل ساقي، عندليب السلطنه (خواهر سرورالملك) نمايان شده‌اند، چه تأثيري بر موسيقي دستگاهي برجا نهاده‌اند. 
اوضاع اجتماعي و رشد موسيقي در شيراز به پيش از دوران زنديه نيز مرتبط است. در اشاره‌هايي که ميثمي كتاب موسيقي عصر صفوي در مورد ايالت فارسي مي‌نويسد چنين می‌آورد شايد بتوان گفت كه در اين دوره ايالت فارس مهم‌ترين ايالت مرتبط با جنوب بود و بدين دليل شاه عباس سپهسالار خود الله‌وردي‌خان را در سال ۱۱۱۵ قمری به بيگلربيگي اين ايالت گمارد. علاقه وافر الله‌وردي‌خان به موسيقی سبب رونق اين هنر در شيراز شد. ميرزا محمدطاهر وحيد قزويني در يك مثنوي در ۶۲ بیت در وصف تنبور مي‌نويسد: الله‌وردي‌خان تنبور و رباب مي‌نواخته است. در محل رباط پريان به علت اشتباهي كه از فرهادبيگ قراماني يا قرامانلو، از سرداران مشهور دوران، سر زد، شاه عباس اول دستور قتل وي را صادر كرد كه اين مأموريت به الله‌وردی‌خان سپرده شد. فلسفي ذكر مي‌كند كه پس از به قتل رسيدن فرهاد بيگ، يكي از غلامان به نام خسروبيگ معروف به چارتار، سر وي بريده، بر سر نيزه كرده و سپس به نزد شاه برده است. موسیقی در دوران زندیه به اعتلا می‌رسد. پس از مرگ الله‌وردي‌خان، فرزندش، امام قلي خان به حكومت فارس منصوب شد. دن گارسيا در سفرنامه خود مي‌نويسد: امام قلي خان كه در آن هنگام حدود سي و شش سال داشته دو مطرب نزد وي مي‌فرستد كه يكي دف مي‌نواخته و ديگري نوعي ويلن كه شبيه چنگ‌هاي قديمي بوده است. اين حاكم علاوه بر موسيقي به نقاشي نيز علاقه داشت و فلسفي در اين مورد نقل مي‌كند كه پنج نقاش از اهالي بلخ در خدمت وی بودند.
