آشنایی با ساز تیمبال (تیمپانی)

آشنایی با ساز تیمبال (تیمپانی)

تیمپانی سازی از رده سازهای کوبه‌ای و گونه‌ای طبل بزرگ است که از کاسه بزرگی (معمولاً از مس) و رویه‌ای از پوست حیوان یا پلاستیک ساخته می‌شود و آن را با چوب‌های طبل مخصوص تیمپانی می‌نوازند و معمولاً با آرایش دوتایی یا پنج تایی در کنار هم نواخته می‌شوند. این طبل برای اولین بار در قرن ۱۷ همراه با ترومپت به عنوان اولین حضور طبل در ارکستر سمفونی نواخته شد. و در ارکسترهای سمفونیک از میانه قرن نوزدهم رایج شد. یکی از ویژگی‌های آن کوک‌پذیری است. برای کوک آن پوست رویش کشیده و توسط پیچ‌های تنظیم‌کننده یا پدال کوک می‌شود. تاریخچه ساز تیمپانی تیمپانی (واژه ايتاليايی به معنی drums)، يا kettledrums اركسترال ، اسمی است كه حداقل از قرن 17 برای كتل درام‌ های بزرگ استفاده میگردد. استفاده اركسترال دائم از این ساز به نيمه قرن هفده ام برمي‌گردد، حالت های اوليه در منابع تاریخی قرن 17 قيد شده‌اند. این اصطلاح (تیمپانی) و واژه فرانسوی تيمبالز از واژه يونانی تيمپانون (به لاتين تيمپانوم) گرفته شده كه اشاره به درامی با يك پوست است. تاریخچه ساز تیمپانی (Timpani) نخستین تيمپاني در قرن سیزدهم توسط صليبيون و ساراسين به اروپاي جنوبي و شرقي وارد شد كه از آن جا سريعاً  در شمال اروپا گسترش یافت . اين سازها (در عربي به عنوان نقارا معروف هستند) يك جفت كتل درامز با قطر حدودی بیست الی بیست و دو سانتي‌متر هستند. اين درام‌هاي كوچك تا قرن شانزدهم مورد استفاده بودند. این سازها در زمان نواختن به كمربند نوازنده متصل شده و با يك جفت استيك نواخته می شود. Draped kettledrums بیشتر در قسمت های نظامي، به عنوان نمونه در مارش‌ها و پركاشن‌هاي پيروزي مورد استفاده قرار مي‌گرفت. در ادامه اين سازها راه خودشان را به سمت گروه‌هاي موسيقي و در جشن‌ها و پایکوبی های  درباري پيدا كردند. این ساز جایگاه خود را در گروه های موسیقی بسیار محکم کرده است. استقبال بی نظیر از تیمپانی توسط گروههای گوناگون موسیقی از یک سو و علاوه بر آن هنرجویانی که در آموزشگاه های موسیقی این ساز را فرا گرفتند سبب شد که این ساز رفته رفته جای خود را در گروههای موسیقی بسیار محکم کند و از اواسط قرن 19 به بعد بیش از پیش در بین گروههای موسیقی رواج پیدا کند. تکامل ساز تیمپانی در طول قرن نوزدهم، ساز تیمبال به عنوان نقطه اتکای اصلی گروه سنتی اورکوئستا تیپیکا (Orquestas Típicas) محسوب می شد. این گروه موسیقی کنترا دانزاس (contradanzas) –نوعی موسیقی مخصص رقص- می نواختند که در آن فقط از طبل های کوبه ای به عنوان ساز استفاده می شد. در طول چند دهه آخر قرن نوزدهم، contradanza به Danzón تبدیل شد که یک ریتم اساسی و اصلی برای افرادیست که یاد می گیرند چطور تیمبال بنوازند. در اواخر دهه 1940، با ظهور سازهای کوبه ای گویرو (guiro) و کونگا (congas)، ساز کوبه ای تیمبال، گروه سازهای ضربی ارکسترهای چارانگا (Charanga) را کامل کرد و در نهایت، منجر به تکامل ژانر موسیقی چا چا چا (cha-cha-cha) شد، ریتمی که باعث ظهور نوازنده تیمبال یا «تیمبالرو» (timbalero) شد که از یک زنگوله کوچک گاو (زنگ گاو، نوعی زنگ برای ارکستر) در اجرای صحنه روی آلات موسیقی خود استفاده می کند. گفتنی است که ارکسترهای چارانگا، بازمانده گروه سنتی اورکوئستا تیپیکا (Orquesta Típica) و ادامه دهنده سنت رپرتوار دانزون (Danzón repertoire) بودند. نحوه صدادهی ساز تیمپانی وقتی گفته می شود که مثلاً وسعت صدا یک تیمپانی است، یعنی تیمپانی در یک وضعیت معین کوک، فقط یکی از صداهای این فاصله را می تواند اجرا کند و برای اجرای صدای دیگر، کوک ساز را باید عوض کرد. به این ترتیب تیمپانی از دسته سازهای با ارتفاع معین است و در هر وضعیت کوکی فقط یک صوت حاصل می کند. برای اجرا بر روی تیمپانی دو عدد میله چوبی لازم است که سر هریک را با نمد یا جنس شبیه دیگر پوشانده باشند. نوای ساز تیمپانی گرفته، صاعقه وار، غرش وار، عميق و ژرف، سنگين، قدرتمند، دلنشين، مخملي، با وقار، طنين انداز، حجيم، مرده، خشك و خالي از جمله مشخصه‌های صدایی ساز تیمپانی هستند. با توجه به محدوده ديناميك بزرگ قسمت تيمپاني بايد دقيقاً برنامه‌ريزي و منظم شود و با دقت با سازهاي مشابه‌اش بالانس شود. در این ساز دقت و صحت بايد در نت‌نويسي داشته باشد. اساساً صداي تيمپاني متشكل از دو عنصر تشکیل شده است، اتك و رزونانس. رزونانس يك مزوفورته در حدود 4 تا 5 ثانيه روي درام بزرگ و در حدود 3 تا 4 ثانيه روي درام كوچك طول مي‌كشد. رنگ صدا با سه عامل مشخص مي‌شود: جنس مالت‌ها، جائيكه سر تيمپاني زده مي‌شود و شدتي كه سر تيمپاني زده مي‌شود. يك مالت با يك سر كوچك هارمونيك‌هاي بالاتر را بر مي‌انگيزد (كه در تيمپاني غير هارمونيك هستند): صدا درخشان تر و برنده تر است. درام استيك هاي چوبي اثر مشابهي توليد مي‌كنند. يك مالت با يك سر پهن، هارمونيك‌هاي عميق‌تر را بر مي‌انگيزد: زير و بمي دقيق‌تر به نظر مي‌رسد (اولين شش partials نسبتاً هارمونيك هستند) و رنگ صدا تيره‌تر مي‌شود. در موسيقي مراسم‌هاي ترحيم مالت‌هاي خفه مورد استفاده قرار مي‌گيرند. صدا از قسمت‌هاي مختلف پوسته توليد مي‌شود.