آشنایی با ساز دولسیمر
ساز دولسیمر از نظر ظاهری دارای شکل هندسی شبیه به ذوزنقه می باشد و از این نظر تقریبا شبیه به ساز سنتور می باشد. می توان گفت که ساز دولسیمر یکی از انواع ساز های ضربه ای می باشد که زیر مجموعه ای از ساز های زهی حساب می شود. در این مقاله با این ساز بیش تر آشنا خواهیم شد.
در ساز دولسیمر هردو سیمی که در کنار یکدیگر قرار دارند روی یک نت هم صدا کوک می شوند و در حالت افقی روی ساز قرار می گیرند. جعبه صدای باز ذوزنقه ای شکل این ساز عمق تقریبا کمی دارد و سیم هایی به صورت افقی در عرض آن کشیده شده اند. هر سیم در راه خود با گذشتن از روی پل های متقاطع به دو یا سه بخش نامتقارن تفکیک می گردد.
این نوع تقسیم بندی امکان اجرای چند نت گوناگون روی بخش های گوناگون هر سیم را فراهم می کند. این جعبه ذوزنه ای شکل هنگام نواختن صدای سیم ها را تقویت می‌کند و از طریق سوراخ هایی که روی ساز قرار دارند صدا را به بیرون منتقل می کند. مضراب ها یا چکش هایی سبک در حالت افقی به این سیم ها ضربه می زنند.
چکش های مخصوص ساز دولسیمر بین انگشت های اشاره و میانی هر دو دست نوازنده قرار می گیرند. سپس هنرجو توسط مضراب یا چکشی از جنس چوب به سیم ها ضربه زده می زند و سبب ارتعاش آن ها می شود. به همین دلیل این ساز را با نام Hammered Dulcimer که معادل فارسی آن دالسیمر چکشی است شناخته می شود.
ساز زهی دولسیمر زیرایی هایی استوار و محکم و متمایز تولید می کند. زیرایی های این ساز در مقایسه با چنگ یا لیر علاوه بر اینکه سریع تر می باشند طیفی وسیع تری نیز دارند. از این ساز در کشور مجارستان به نام سیمبالوم نام برده شده است و ساز رسمی و ملی این کشور شناخته می شود.
مقدار زیری یا بمی یک نت را در اصطلاح زیرایی می نامند.
ساز دولسیمر چکشی
این ساز یکی از قدیمی ترین سازهای جهان است و از آن به عنوان یکی از اجداد ساز پیانو و هارپسیکورد یاد می شود. نام دولسیمر از ترکیب دو کلمه لاتین و یونانی به وجود آمده است که به معنای «صدی گرم و شیرین» است. البته این ساز در کشور های مختلف نام های متفاوتی دارد. مثلا به آن در چین «یان کین» ، در انگلستان «باترفلای» و در آمریکا زیتر می گویند.
ساز دولسیمر در هر کدام از این کشورها ویژگی های منحصر به فرد خود را دارد که او را از بقیه متمایز کرده است. صدای دولسیمر به نسبت سازهای مشابه خود مثل سیمبالوم و سنتور محکم تر و متمایزتر است. دولسیمر در اندازه های گوناگونی تولید می شود و چیدمان سیم و کوک هر کدام از آن ها با دیگری متفاوت است. نت نویسی انواع مختلف ساز دالسیمر با کلید سل صورت می گیرد.
دولسیمر کوهستانی
نوع دیگری از ساز دولسیمر هم وجود دارد که به آن دولسیمر کوهی گفته می شود. این ساز نسخه کوچکی از دولسیمر چکشی است که این ساز یک بدنه کوچک دارد که سر و ته آن باریک تر است و شکل جمع شدگی دارد. در دولسیمر کوهستانی سه تا پنج سیم قرار دارند و نواختن آن از طریق صفحه انگشت گذاری است که در طول ساز کشیده شده انجام می گیرد.
نوازنده برای نواختن ساز دولسیمر کوهستانی ، با دست چپ خود آکوردها و ملودی ها را کنترل می کند. هر دوی مدل های ساز دولسیمر در موسیقی فولکور و محلی آمریکا مورد استفاده قرار می گیرد. امروزه برخی از گروه های راک آمریکایی هم سال دولسیمر را وارد ترکیب سازهای اصلی خود کرده اند.
