تفاوت تنظیم کننده، آهنگساز و پرودیوسر در ساخت آهنگ
آهنگساز کیست و چه کاری انجام میدهد؟
آهنگسازی یعنی چه؟ خب اگر به واژهی آن نگاه کنیم از ترکیب آهنگ + سازی ساخته شده و معنی ساختن آهنگ را میدهد. اما آیا نقش آهنگساز، یک آهنگ را خود به تنهایی میسازد؟ بله میتواند این کار را انجام دهد، اما در بازار موسیقی این مورد خیلی رایج نیست و نقشهای زیادی در کامل کردن یک اثر موسیقی وجود دارند. واژهی “آهنگساز” را که در آلبومها و ترکهای موسیقی ایرانی میبینیم هنرمندی است که نقش ملودی سرا و پایه ریزی یک موسیقی را برعهده دارد. همانطور که میدانید هستهی یک موسیقی با شکلگیری ملودی و چرخش آکوردی آن شکل میگیرد و در ادامه با صدای سازهای دیگر و صدای خواننده کاملتر میشود پس این که میبینیم در کاور یک آهنگ نوشته (آهنگساز: فلانی) وظیفهی وی نوشتن هسته اصلی موسیقی بوده است. آیا این مورد در آلبومهای مارکت جهانی موسیقی نیز وجود دارد؟ خیر! چرا؟ فعلا این سوال را نگه داریم تا موضوع آهنگساز را کاملتر بررسی کنیم.
آهنگساز در موسیقی کلاسیک
اگر واژه آهنگسازی را به انگلیسی ترجمه کنید، واژه Composing را برای شما میآورد. کامپوزینگ یعنی چه؟ به آهنگسازان در موسیقی کلاسیک مانند بتهوون، باخ و … در موسیقی کلاسیک Composer میگویند. اما آیا Composing امروزه به معنای آهنگسازی است که ما فکرش را میکنیم. ترجمهی بعضی از واژهها به زبان پارسی باعث میشود ابهاماتی در معنی آن واژه به وجود بیاید. اما خیر Composing به همان سازندههای موسیقی کلاسیک میگویند و امروزه برای سازندههای موسیقی بازار جهانی از این واژه استفاده نمیشود.
پس به چه کسی بگوییم آهنگساز؟
در بازار موسیقی ایران که فهمیدیم آهنگساز به چه کسی میگویند. اما در مارکت موسیقی جهانی به چه کسی آهنگساز میگویند؟ دستهای از هنرمندان هستند که علاوه بر نوشتن ملودی آهنگ، ترانه یا لیریک آهنگ را هم مینویسند که به آنها سانگرایتر (Song Writer) میگویند. میتوان گفت به این دسته از هنرمندان میتوانیم بگوییم آهنگساز. اما در کل این فکر که آهنگساز همهی مراحل ساخت یک آهنگ را به تنهایی انجام میدهد را باید از ذهن خود بیرون کنیم. اما درست مانند یک فیلم که بازیگر نقش اول و کارگردان بیشترین سهم از توجه را به خود جلب میکنند، در آثار موسیقی نیز به همین شکل است و نقشهای خواننده و سانگ رایتر بیشترین توجه را به خود جلب میکنند چرا که موسیقی نیز در آخر به نام آنها منتشر میشود. پس به عنوان نتیجه گیری میتوان گفت در مارکت جهانی به سانگرایترها آهنگساز میگویند.
با گفتن وظایف و ویژگیهایی که یک آهنگساز باید داشته باشد به سراغ نقش بعدی میرویم.
وظایف و ویژگیهای یک آهنگساز
با ذکر دوباره این موضوع که آهنگساز تمام مراحل ساخت آهنگ را انجام نمیدهد برویم تا وظایف آهنگساز آشنا شویم. آهنگساز ایده اولیه و هستهی موسیقی را میسازد. هستهی موسیقی ملودی و ریتم آهنگ است. یک آهنگساز باید به خوبی با ملودیهای مختلف و چینش نتها آشنا باشد. بنابراین نیاز دارد تا حدودی تئوری موسیقی بلد باشد. با سبکهای موسیقی به خوبی آشنایی داشته باشد و محدودیت استفاده از سازهای موسیقی و صدای خواننده را در آهنگ خود بداند. بهتر است یک ساز آکوردمحور مثل گیتار و پیانو بلد باشد تا ایدههای خود را روی آن پیاده کند. و یک نکته بسیار مهم: موسیقی زیادی گوش کند و آنها را به خوبی تحلیل کند.
ویژگیهای آهنگساز:
- سبک های موسیقی را میشناسد (راک، پاپ و …)
- با ملودیها و هارمونیها، تُن و ریتم و ساختار موسیقی آشناست
- امکانات و محدودیتهای سازهای مختلف و همینطور صدای خواننده را میداند
- تا حدودی با تئوری موسیقی آشناست
ایدهی اولیه و هستهی اصلیِ یک اثر موسیقی معمولا با ملودیای که درمیآوریم، شروع میشود. در مارکت جهانیِ موسیقی، آهنگساز ملودی را به همراه ریتم روی یک سازِ آکورد محور میسازد و معمولا با یک ساز به خوبی آشنایی دارد. آهنگساز نتهای اصلی یک آهنگ را مشخص میکند و نقش او به عنوان آهنگساز میتواند در همین نقطه به پایان برسد. درست است! بعضا نقش آهنگساز و پرودیوسر یا آهنگساز و تنظیمکننده را اشتباه میگیرند. آهنگساز معمولا هنرمندی است که هستهی اصلی یک آهنگ را میسازد. حال اینکه خود آهنگساز در نقش تنظیم کننده و طراح صدا یا شاید هم مهندس میکس و مستر وارد شود، بحث جدایی است.
تنظیمکننده موسیقی کیست و چه کاری انجام میدهد؟
یکی دیگر از نقشهای بسیار مهم در ساخت آهنگ، تنظیم کننده یا Arranger است. درست مانند آهنگساز نام تنظیم کننده را نیز در کاور آهنگهای ایرانی میبینیم. گاها نیز آهنگساز و تنظیم کننده آهنگ، یک هنرمند است. اما نقش این هنرمند در ایجاد یک اثر موسیقی چیست؟ تنظیم کننده (Arranger) هنرمندی است که هستهی اصلی آهنگ را از آهنگساز میگیرد و آن را به اثری تقریبا کامل تبدیل میکند. ببینید، تنظیم کنندههای موسیقی تسلط بیشتری در کاملکردن یک آهنگ دارند؛ چرا که سازهای موسیقی را به خوبی میشناسند، به تئوری موسیقی کاملا مسلط هستند و با نرم افزارها و پلاگین های آهنگسازی به خوبی آشنایی دارند. بنابراین با دانش خود قسمتهای مختلف را به هستهی اصلی آهنگ اضافه میکنند تا به یک موسیقی نسبتا کامل برسیم. مثلا چه کارهایی؟
وظایف و ویژگیهای یک تنظیم کننده موسیقی
به عنوان مثال من به عنوان آهنگساز یک ایده به ذهنم میرسد و ملودی آهنگ را روی گیتار یا پیانو درمیآورم، سپس ملودی وکال یا صدای خواننده را درمیآورم و این ایده را برای تنظیم کننده میفرستم. تنظیم کننده آن را میشنود و با تسط و شناختی که از سبکهای موسیقی و صدای سازها دارد ایدههای مختلفی از این که چه سازهایی در آن استفاده شود. تم آن ایرانی باشد یا نه. سازهای الکترونیک باشد یا آکوستیک؟ یا ترکیب آنها؟ کجا نیاز به تکنوازی دارد؟ تمپوی آن چقدر باشد؟ آهنگ چگونه شروع شود؟ چگونه به پایان برسد؟ و و و … تا درنهایت یک آهنگ تقریبا کامل شکل بگیرد. میبینیم که نقش تنظیم کننده در زیبایی یک اثر بسیار پررنگ است.
لازم به ذکر است که نقش تنظیم کننده در موسیقی ایران و مارکت جهانی تفاوت مانند آهنگساز اسمی ندارد.
ویژگی های تنظیم کننده خوب:
- بر تئوری موسیقی تسلط دارد
- سازها را به خوبی میشناسد
- با قوائد ساخت موسیقی کاملا آشناست
- بر نرمافزارها و وی اس تیها تسلط دارد
- گاها تصحیلات دانشگاهی دارد
فرق آهنگساز و تنظیم کننده چیست؟
در واقع سوال مهم و اساسی ما فرق آهنگساز و تنظیمکننده بود که با توضیحات بالا میخواستیم به این سوال برسیم. همانطور که قبلا گفتیم، به احتمال زیاد در کاور آهنگها، اسم آهنگساز و تنظیم کننده را دیدهاید. کارهای این دو هنرمند هنگام ساخت یک آهنگ، گاها با هم تداخل میکند؛ چرا که نقش آنها به هم نزدیک است. حتی میبینیم که بیشتر آهنگسازها، کارهای مربوط به تنظیم را هم خودشان انجام میدهند. اما تفاوت اصلی همانطور که در توضیحات مربوط به هر نقش گفتیم، این است که آهنگساز هستهی اصلی آهنگ مانند ملودی و آکوردهای روی یک ساز را میسازد و تقریبا ژانر اصلی موسیقی را تعیین میکند؛ پس اینکه چه سازهایی در ادامه به آن اضافه شود، کجاها نیاز به تکنوازی باشد، شروع و پایان آهنگ چگونه باشد و … را نقش آهنگساز تعیین نمیکند؛ بلکه این موارد از وظایف تنظیمکننده است.
پرودیوسر کیست و چه کاری انجام میدهد؟
پرودیوسر که به انگلیسی معنی تولید کننده را میدهد، هنرمندی است که توانایی تولید یک آهنگ کامل را دارد. پرودیوسینگ آهنگ را میتوانیم از دو زاویه ببینیم اما خب کاری که او درنهایت انجام میدهد، تکمیل یک آهنگ است. ابتدا یکبار دیگر مرور کنیم که مراحل اصلی ساخت یک آهنگ کدام هستند؟ آهنگسازی، تنظیم، ضبط، طراحی صدا، میکس و مسترینگ.
زاویه اول: یک پرودیوسر با نتورک خوبی که دارد به عنوان یک تهیه کننده ظاهر میشود و با همکاری هنرمندان دیگر مراحل ساخت یک آهنگ را تکمیل میکند و یک آهنگ کامل انتشار میکند. پس آنجا که سوال ایجاد شده بود که در کاور آهنگها در مارکت جهانی نقش چه کسی به جای آهنگساز و تنظیم کننده نوشته میشود (خواننده که سر جای خودشه) باید بگوییم که نقش پرودیوسر نوشته میشود. نام پرودیوسر به عنوان تهیه کننده اثر در کاور آ]نگها در مارکت جهانی ثبت میشود.
زاویه دوم: امروزه با روی کار آمدن پلاگینها و نرمافزارهای پیشرفته آهنگسازی یک هنرمند خود به تنهایی میتواند یک آهنگ کامل بسازد. چرا که میتواند ملودی را خلق کند، آن را در نرمافزار آهنگسازی خود با استفاده از پلاگینهای سازهای موسیقی مثل گیتار و پیانو و دیگر سازها تکمیل کند (شاید بگید اون که نوازنده نیست! درسته ولی با دانش تئوری و تجربه موسیقی و راحتی کار با نرم افزارها میتونه ساز هم بزنه) و با ضبط و میکس و مستر آن خود یک موسیقی کامل بسازد. این همان کاری است که اکثر هنرجویان قصد انجام آن را دارند ولی آن را با واژه آهنگسازی اشتباه میگیرند.
ویژگیهای پرودیوسر:
- با قواعد ساخت یک آهنگ آشناست
- نرمافزارها و پلاگینها را میشناسد
- روابط خوبی با موزیسینها و دیگر هنرمندان حوضهی موسیقی دارد
- ویژگیهای یک آهنگ خوب را میشناسد
فرق بین آهنگساز و پرودیوسر چیست؟
خیلی از دوستانی که از ما میپرسند “چطور آهنگسازی یاد بگیریم؟” درواقع دنبال این هستند که یک آهنگ را به تنهایی بسازند و کامل کنند. یعنی میخواهند یک آهنگ را به طور کامل پرودیوس کنند. با تعاریفی که در بالا از آهنگساز و پرودیسر داشتیم، حال با تفاوتشان آشنا شدیم. آهنگساز معمولا فقط وظیفهی ساخت اسکلت و هستهی اصلی آهنگ را دارد و معمولا با یک ساز آشنایی کامل دارد؛ پس آهنگساز ملودی درمیآورد، ریتم را مشخص میکند، گاها ترانهی آهنگ را مینویسد. اما پرودیوسر هنرمندی است که با تسلط بر نرمافزارها و پلاگینها به تنهایی میتواند یک آهنگ را کامل کند .